Pesten verdwijnt niet; we zijn er te dol op

Er schijnen tientallen anti-pestprogramma’s te zijn voor op school. Ze werden onlangs onderzocht en ik geloof dat de conclusie gerechtvaardigd is: je hebt er niet zoveel aan. Maar het zijn tenminste nog ánti-pestprogramma’s. Is er wel eens onderzocht wat ons allemaal wel niet aan pestbevórdering wordt voorgeschoteld en wat dat voor de samenleving doet?

Neem nou de televisie. Wat je wel hoort, is dat het allemaal met Paul de Leeuw is begonnen. ‘Afzeiktelevisie’ gaat het dan over. Maar we kunnen dat echt Paul de leeuw niet verwijten. Het publiek dat van zijn werk smult, zat er al klaar voor. Als het afzeiktelevisie is wat De Leeuw maakt, dan wijst zijn enorme succes er alleen maar op dat wij met z’n allen afzeiken prachtig vinden. Dat iemand brood ziet in het raken van die snaar en dat handig en kundig benut om het ene succes na het andere te boeken, is echt vers twee. Trouwens, gaandeweg werden er natuurlijk ook best andere snaren beroerd, dan alleen die ene van het afzeiken.

Maar dat afzeikkunstje is niettemin flink afgekeken door allerhande andere televisiemakers. Een interviewer oogst pas lof, als de geïnterviewde het lekker zwaar heeft gehad. Hoe ongemakkelijker het gesprek, hoe beter voor de kijkcijfers. Er moet een slachtoffer zijn, dat is het eigenlijk. Net als in de sport. Waar ook zo massaal naar gekeken wordt.

Wat is het anders dan pestgedrag? Wat wij dus kennelijk geweldig graag zien. Want we zijn vooral dol op artiesten die de slachtofferfiguur frequent toepassen. Paul de Leeuw is echt de enige niet met forse kijkcijfers. Wat dacht u van Youp? Van Jiskefet destijds, vooral als ze de lullo’s uithingen? Hans Teeuwen? Maar denk ook aan Sven Kokkelman. Of undercoverkoning Alberto Stegeman. Ik snap wel dat we sommige afgezekenen meer gunnen dan anderen, maar leedvermaak blijft leedvermaak. Ziekenhuisprogramma’s en alles in de categorie huil-tv? Het is familie van hetzelfde.

Kennelijk voelen we ons heel goed afsteken bij het leed van slachtoffers. Niks lekkerder dan de slachtofferrol, zolang het de rol van een ander is. Gaat het om een bekend of beroemd iemand? Nog mooier. Het uitbuiten hiervan gaat soms wel ver. Je kunt in De Kwis een heel land met al zijn inwoners afgezeken zien worden, omdat de dictator van dienst anti-homowetten uitvaardigt. De jij-bak is dan: jullie zijn zelf allemaal homo’s. Hahaha. En op een ander moment gaat er net zo gemakkelijk een levensgrote kartonnen Gordon door de papierversnipperaar, terwijl er naar gezwaaid wordt. Je hoeft helemaal geen fan van Gordon te zijn om dat beneden alle peil te vinden.

Je kunt natuurlijk bepaalde programma’s links laten liggen, maar dan heb je nog het fenomeen dat de ergste, pardon lolligste, scènes lekker nog een aantal keren in talkshows worden getoond. Soms om er schande van te spreken, hoor, maar niet zonder even van dezelfde kijkcijfers te profiteren. Of je belandt in een serieus verslag van een politiek debat waar ook alleen het gepest van Geert wordt uitgepikt.

Was het voor Paul de Leeuw destijds nog een toevalstreffer, tegenwoordig hoef je maar te kijken naar de media die de kijker zelf vult, de ‘sociale’ media, dan zie je precies waar de meeste aandacht naar uit gaat. En dus zitten we onder het mom van entertainment en van kritisch bevragen, met z’n allen in feite voor de televisie te juichen om pestgedrag.

Is er geen anti-pestprogramma dat ons weer leert waar de dunne lijn ligt tussen assertief en agressief en hoe we ‘gevoel voor humor’ en afzeiken uit elkaar houden?