Relativeren, Lena

In een zoektocht naar een zinnetje uit het verre verleden dat is blijven hangen, tikte ik op Google in: ‘Relativeren, Lena’. Ben ik namelijk dol op, op relativeren. Daarom wil ik het iedereen aanraden.

Maar het was ernaast, het zinnetje uit het verleden luidt ietsje anders: ‘Niet op reageren, Lena.’ Het is tekst van Wim Sonneveld, die het zinnetje steevast gebruikte in zijn rol van orgeldraaier Willem Parel. Dat was in 1952 en 1953 een radiopersonage, later kwam er ook een film. Google wees echter ook op een column van hoogleraar psychologie Roos Vonk, uit het blad Psychologie Magazine. Zij haalt ook de klassieker van Sonneveld aan en koppelt daar het advies aan, overigens tevens op aanraden van Boeddha, dit steeds voor ogen te houden bij het opereren in sociale media. Je kunt beter leuke dingen gaan doen, dan reageren op reaguurders.

Dat sluit perfect aan bij mijn gedachte dat het voor de gemoedsrust een zegen is om maar zoveel mogelijk te relativeren. In feite doe je dat ook als je reaguurders negeert. Je relativeert het belang van hun reactie door het onbehandeld weg te wuiven. 'Kan ik erg goed, relativeren', zeg ik vaak. Als het moet relativeer ik alles compleet de grond in. Dat is verdringing, hoor ik dan wel. Maar dat is wat mij betreft ook prima, zolang het met succes wordt toegepast.

Relativeren is een probaat middel tegen stress of ander zenuwachtig gedoe. Ik geef het maar even door, want in een tijd waarin zelfs het nos-journaal af en toe de draad kwijt is, is alles wat kan helpen met de-escaleren natuurlijk meer dan welkom. En dan is het nos-journaal nog lang het summum van opwinding niet, dat weet u ook wel. Maar hoe vaak zien we niet zelfs daar, dat men -zoals dat geloof ik heet- vol op het orgel gaat, nog voordat men ook maar één feit heeft kunnen verifiëren. Dan is er een extra uitzending met meteen een deskundige die omstandig zit te vertellen dat er dit aan de hand zou kunnen zijn, maar ook dat. En als we niet uitkijken zou ook nog wel eens zus of zo het gevolg kunnen wezen. Wacht een week, zou mijn advies zijn, en kom dan met een verhaal waar we wat wijzer van worden, in plaats van alleen maar opgewonden. Ja, de kijkcijfers, ik weet het. Maar die wedstrijd is toch allang verloren.

Relativeren hoe doe je dat?
Er zijn allerlei opties. Kijken daar waar het erger is, werkt al als een zonnetje. Elk probleem dat er zich op dat kleine postzegeltje dat we Nederland noemen voordoet, valt in het niet bij de ellende elders. Vergeleken met Turkije heeft Nederland een lachwekkend aantal vluchtelingen. En hoeveel we als Europeanen ook moeten inschikken, wij verdrinken niet. Gaat het om persoonlijke problemen, check dan even op internet hoeveel lotgenoten er wel niet zijn; die het bovendien nog veel erger hebben.

Denk aan handige oneliners, zoals ik hierboven probeerde. ‘Niet op reageren, Lena’. Of wat oud-premier Van Agt eens zei: ‘We zijn maar zandkorrels op het strand van de geschiedenis.’ Of Bassie van Adriaan: ‘Altijd blijven lachen.’ Om angst te relativeren is deze standaard: ‘De mens lijdt het meest, door het lijden dat hij vreest.’ Het helpt, echt. Er schijnt zelfs wetenschappelijk te zijn komen vast te staan dat het positief werkt als je tegen iemand die in de penarie zit zegt: ‘Het komt goed’, waar ik zelf een beetje allergisch voor ben omdat je die wel erg vaak hoort.

Wat voor mij ook super werkt, is deze: nooit een uitzending overslaan waar Maarten van Rossem in zit. Hij wordt ten onrechte vooral als cabaretier behandeld op de televisie, maar zijn relativerende inzichten doen voor mij wonderen. Ik wil Maarten wel als journaallezer. In de hoop en de verwachting dat het uitdraait op journaallezer/duider.

De kip of het ei
Nu hoor ik bij wijze van spreken al tegenwerpingen opborrelen waarin het wat al te makkelijk wordt genoemd om op deze wijze wereldwijde kwesties en levensgrote problemen weg te bagatelliseren. En dat het nu eenmaal not done is om vanuit een zonnige natuur depressiviteit te gaan zitten ontkennen. Maar de vraag is: is het mijn zonnige natuur die mij zo naar de zaken laat kijken, of is deze kijk op de zaak de oorzaak van mijn zonnige natuur? Wie zal het zeggen. Ik ben geen dokter. Probeer het gewoon. Kost niks.

Ik wil trouwens ook helemaal niet ontkennen dat er wereldwijd kwesties spelen en levensgrote problemen. Het punt is meer dat ik bij dat ‘wereldwijd’ en ‘levensgroot’ dit filmpje in mijn achterhoofd heb. Wou ik ook van harte aanbevelen. Gezondheid.